Genghis khan wife

Genghis Khan
Reproduksiyon ng dibuho noong na kinuha mula sa isang album noong panahong Yuan– Museo ng Pambansang Palasyo, Taipei
Khan ng Imperyong Monggol
Panahon	– Agosto
Sumunod
Asawa
Anak	Jochi Chagatai Ögedei Tolui mga iba pa
Buong pangalan
Temüjin (ᠲᠡᠮᠦᠵᠢᠨ)
Lalad	Borjigin
Ama	Yesugei
Ina	Hö'elün
Kapanganakan	c.&#; Bulubunduking Khentii
Kamatayan	Agosto Xingqing, Kanlurang Xia
Libingan	Hindi alam

Si Genghis Khan (ipinanganak sa pangalang Temüjin; c.&#;&#;&#; Agosto ), kilala rin bilang Chinggis Khan, ay ang nagtatag at unang khan ng Imperyong Monggol.

Matapos gugulin ang halos buong buhay niya sa pag-iisa sa mga tribong Monggol, naglunsad siya ng serye ng mga kampanyang militar, at sinakop ang malaking bahagi ng Tsina at Gitnang Asya.

Pormal na inangkin ni Temüjin ang titulong "Genghis Khan" na may di-tiyak na kahulugan, sa isang pagpupulong noong Sa pagsasagawa ng mga reporma upang matiyak ang pangmatagalang katatagan, binago niya ang istraktura ng tribo ng mga Monggol na maging meritokrasiya na nakatuon sa paglilingkod sa naghaharing pamilya.

Matapos hadlangan ang kudetang sinubukan ng isang makapangyarihang shaman, sinimulan ni Genghis na patatagin ang kanyang kapangyarihan. Noong , pinangunahan niya ang malawakang pagsalakay sa karatig na Kanlurang Xia na sumang-ayon sa mga tuntunin ng Monggol sa sumunod na taon. Pagkatapos, naglunsad siya ng kampanya laban sa dinastiyang Jin, na tumagal ng apat na taon at nagwakas noong nang makuha ang kabisera ng Jin na Zhongdu.

Sinakop ng kanyang heneral na si Jebe ang estado ng Qara Khitai sa Gitnang Asya noong Naudyukan si Genghis na salakayin ang Imperyong Khwarazmia nang sumunod na taon sa pamamagitan ng pagbitay sa kanyang mga sugo. Ang kampanya ay nagpabagsak sa estado ng Khwarazmia at nagwasak sa mga rehiyon ng Transoxiana at Khorasan, habang pinangunahan ni Jebe at ang kanyang kasamahan na si Subutai sa isang ekspedisyon na umabot sa Georgia at Kievan Rus'.

Noong , namatay si Genghis habang sinusupil ang rebeldeng Kanlurang Xia. Kasunod ng dalawang taong interegno, lumuklok sa trono noong ang kanyang ikatlong anak na lalaki at tagapagmana na si Ögedei.

Nananatiling kontrobersiyal si Genghis Khan. Siya ay naging mapagbigay at napakatapat sa kanyang mga tagasunod, ngunit walang awa sa kanyang mga kaaway.

Tinanggap niya ang payo mula sa mga iba't ibang tao sa kanyang hangarin para mangibabaw sa mundo, na pinaniwalaan niyang itinalaga siya ni Tengri, ang pinakamataas na deidad ng mga shaman. Sa ilalim ni Genghis, pumatay ng milyun-milyong tao ang hukbong Monggol, nagdulot din ang kanyang mga pananakop ng wala pang katulad na pagpapalitan ng komersyo at kultura sa napakalawak na heograpikal na pook.

Sa Rusya at mundong Arabe, naaalala siya bilang atrasado at malupit na maniniil, habang nagsisimulang suriin muli ng kamakailangang Kanluraning iskolarsip ang dati nitong pagtingin sa kanya bilang barbarong kumander. Nang pagkamatay, ginawang bathala siya sa Monggolya; kjinikilala siya ng mga modernong Monggol bilang tagapagtatag ng kanilang bansa.

Pangalan at titulo

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Walang unibersal na sistema ng romanisasyon para sa wikang Monggol; kaya, lubhang magkakaiba ang mga modernong pagbaybay ng mga pangalang Monggol at maaaring magresulta sa malaking pagkakaiba sa pagbigkas kumpara sa orihinal.^[1]:x–xi Hinango ang panggalang na pinakakaraniwang isinasalin bilang "Genghis" sa Monggol na ᠴᠢᠩᠭᠢᠰ, na maaaring iromanisa bilang Činggis.

Inangkop ito sa Tsino bilang 成吉思Chéngjísī, at sa Persa bilang چنگیزČəngīz. Dahil walang katunog ng [tʃ] sa Arabe, kinakatawan ng č sa mga romanisasyon ng Monggol at Persa, isinalin ng mga manunulat ang pangalan bilang J̌ingiz, habang ginamit ng mga may-akdang Siriako ang Šīngīz.^[2]

Bukod sa "Genghis" na ipinakilala sa wikang Ingles noong ika siglo batay sa maling pagbabasa ng mga sangguniang Persa, kabilang sa mga modernong pagbaybay sa Ingles ang "Chinggis", "Chingis", "Jinghis", at "Jengiz".^{[3]:Pnm[4][5]} Minsan, binabaybay ang kanyang ngalan sa kapanganakan, "Temüjin" (ᠲᠡᠮᠦᠵᠢᠨ; 鐵木真Tiěmùzhēn) bilang "Temuchin" sa Ingles.^[3]:Pnm

Nang itatag ng apo ni Genghis na si Kublai Khan ang dinastiyang Yuan noong , ipinagkaloob niya ang pantemplong ngalan na Taizu (太祖, 'Supremong Ninuno') at postumong ngalan na Shengwu Huangdi (聖武皇帝, 'Banal na Emperador Militar') sa kanyang lolo.

Kalaunan, pinalawak ng apo sa tuhod ni Kublai na si Külüg Khan ang titulong ito na maging Fatian Qiyun Shengwu Huangdi (法天啟運聖武皇帝, 'Tagapagsalin ng Makalangit na Batas, Tagapagsimula ng Magandang Kapalaran, Banal na Emperador Militar').^[6]–82

Pinagkunan ng impormasyon

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Dahil nakasulat ang mga sanggunian sa higit sa isang dosenang mga wika mula sa buong Eurasya, nahirapan ang mga modernong istoryador na magtipon ng impormasyon tungkol sa buhay ni Genghis Khan.^[7] Ang lahat ng mga salaysay ng kanyang pagbibinata at pagbangon sa kapangyarihan ay nagmula sa dalawang sanggunian sa wikang Monggol—ang Sikretong Kasaysayan ng mga Monggol at Altan Debter (Gintong Aklat).

Wiki kublai khan As he later overthrew that state, such an episode, detrimental to Mongol prestige, was omitted from all their sources. Mayroon ding ilang mga kalaunang salaysay na Kristiyano, kabilang dito ang Kronikang Heoryano , at mga gawa ng mga Europeong manlalakbay tulad nina Carpini at Marco Polo. Inalchuq , the governor of the Khwarazmian border town of Otrar , decided to massacre the merchants on grounds of espionage and seize the goods; Muhammad had grown suspicious of Genghis's intentions and either supported Inalchuq or turned a blind eye. Spring sa Kurultai sa Salog Onon , Mongolia.

Nagsilbing inspirasyon ang ikalawa, na nawala na ngayon, ng dalawang Tsinong salaysay—ang Kasaysayan ng Yuan at Shengwu qinzheng lu (Mga Kampanya ni Genghis Khan) ng ika na siglo.^[1]:xii

Umiiral pa rin ang Sikretong Kasaysayan dahil naisatitik ito sa mga Tsinong titik noong ika at ika siglo.^[8] Pinagtalunan ang pagiging makasaysayan nito: itinuring ni Arthur Waley, isang sinolohista ng ika siglo, na isa itong akdang pampanitikan na walang historiograpikal na halaga, ngunit mas pinaniniwalaan ng mga kamakailang istoryador ang gawain.^[9][7] Bagama't malinaw na pinaghihinalaan ang kronolohiya ng akda at inalis o binago ang ilang mga sipi para gumanda ang pagsasalaysay, lubos na pinahahalagahan ang Sikretong Kasaysayan dahil madalas na mapamintas kay Genghis Khan ang hindi kilalang may-akda: bukod sa paglalarawan sa kanya bilang urong-sulong at takot sa aso, nagsasalaysay din ang Sikretong Kasaysayan ng mga di-pinagtatalakayang kaganapan tulad ng pagpatay sa kanyang kapatid at ang posibilidad ng pagiging di-lehitimo ng kanyang anak na si Jochi.^[1]:xiv–xv

Umiiral pa rin ang ilang salaysay sa wikang Persa, na maaaring may positibo o negatibong saloobin kay Genghis Khan at sa mga Monggol.

Parehong natapos nina Minhaj-i Siraj Juzjani at Ata-Malik Juvayni ang kani-kanilang mga salaysay noong ^[7] Naging saksi si Juzjani sa kalupitan ng mga panlulupig ng Monggol, at ang poot ng kanyang salaysay ay sumasalamin sa kanyang mga karanasan.^[10]:xvi Mas madamayin si Juvayni, ang kanyang kontemporaryo na naglakbay sa Mongolia nang dalawang beses at nakakuha ng mataas na posisyon sa administrasyon ng kahaliling estado ng mga Monggol; ang kanyang salaysay ay ang pinakamaaasahan ukol sa mga kanlurang kampanya ni Genghis Khan.^{[7][1]:xv-xvi} Ang pinakamahalagang sanggunian sa Persa ay ang Jami' al-tawarikh (Kompendyo ng mga Salaysay) na pinagsama-sama ni Rashid al-Din sa utos ng inapo ni Genghis na si Ghazan noong unang bahagi ng ika na siglo.

Binigyan ni Ghazan si Rashid ng pribilehiyong akses sa mga kompidensyal na sangguniang Monggol tulad ng Altan Debter at sa mga eksperto sa mga bibigang tradisyon ng mga Monggol, kabilang dito ang embahador ni Kublai Khan na si Bolad Chingsang. Dahil nagsulat siya ng opisyal na salaysay, sinensor ni Rashid ang mga inkombenyente o ipinagbabawal na detalye.^{[1]:xv[11][7]}

May mga iba pang kontemporaryong salaysay na may karagdagang impormasyon tungkol kay Genghis Khan at mga Monggol, ngunit kadalasang pinaghihinalaan ang kanilang niyutralidad at pagkamapagkakatiwalaan.

Kabilang sa mga iba pang sangguniang Tsino ang mga salaysay ng mga dinastiyang nasakop ng mga Monggol, at ang diplomatiko ng Song na si Zhao Hong, na bumisita sa mga Monggol noong ^[a] Kabilang sa mga sangguniang Arabe ang kontemporaryong talambuhay ng prinsipeng Khwarazmiyo na si Jalal al-Din na gawa ng kanyang kompanyero na si al-Nasawi.

Wiki genghis khan biography tagalog full

Wiki genghis khan biography tagalog translation

Wiki genghis khan biography tagalog meaning

Mayroon ding ilang mga kalaunang salaysay na Kristiyano, kabilang dito ang Kronikang Heoryano, at mga gawa ng mga Europeong manlalakbay tulad nina Carpini at Marco Polo.^{[10]:xiv-xvi[12]}

Pag-akyat sa Trono

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang nagmana ng trono ay ang kanyang ikatlong anak si Ogedei Khan na ipinagpatuloy ang pagpapalawak sa imperyo at hinati din naman ang kanyang imperyo sa kanyang mga anak na lalaki.

Ang kanlurang bahagi ay napunta kay Jochi (namatay noon at nahati ito sa Bughaw na Horde at Puting Horde), ang gitnang Asya ay napunta kay Chagatai Khan, at ang lupain ng mga Mongol ay napunta kay Tolui na naging rehente rin ng imperyo bago si Ogedei ang mahirang ^{[kailangan ng sanggunian]}

Ang kanyang buhay ay matutunghayan rin sa Russong palabas na Mongol ().

Talababa

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Mga sanggunian

[baguhin | baguhin ang wikitext]